source_sentence
stringlengths
1
531
target_sentence
stringlengths
1
482
BABAD KAYU SELEM
BABAD KAYU SELEM
1. Oh Tuhan Yang Maha Esa
1. Ong awighnam astu namoswaha. Pangaksamaning hulun de bhatara hyang mami
semoga tidak ada rintangan. Permohonan maaf hamba ke hadapan Ida Hyang Bhatara semua
singgih ta sira hyang bhatara pasupati
terutama Ida Hyang Bhatara Pasupati
alungguh pwa sira ri sunya taya
yang berada di alam transcendental. serta dipuja di gunung Jambu Dwipa.
jumneng ri ghiri jambu dwipa.
2. Maafkan hamba, Hyang Bhatara semua, serta Tuhan Yang Maha Esa; beliau yang suci bersih disebut Yogiswara. Beliaulah menganugerahkan, mengangkat ke alam void, mereka yang telah meninggal.
2. Tabe pwang ngulun, yya olih de bhatara hyang kabeh, sang ginlar ongkara ratna mantri, redayi masuci nirlayi, yogiswarani sira sang anugraha, anawa kapurwwa sang Wus lepas.
3. Hindarkanlah hamba dari segala dosa, ya para leluhur kami, serta jauhkan dari duka nestapa, dari penderitaan ya, para leluhur kami. Moga-moga selamat sentosa, sanak keluarga, serta 4. keturunan hamba. Semogalah sejahtera dunia ini.
3. Luputakna ri tulah pamidhi de hyang mami, mwang wi grahaning mala papa pataka, tan katamanana upadrawa dehyang mami, wastu, 3, paripurna, anemwaken ayu, katkeng kula s a- 4. ghotra mwang sentana, namostu jagaditaya.
5. Tersebutlah dahulu kala, ada maya sakti, tidak kenal pemujaan. Rupanya mengerikan, bertaring bagaikan senjata tajam, mengancam serta bengis, laksana 2a. raksasa kalah. Tamak sangat loba; segala pengetahuan tidak diakui kebenarannya. Mencemoohkan ajaran-ajaran suci masa lalu. Itulah sebabnya dimusnahkan, dikejar, dikorbankan demi keselamatan, dihapuskan dari segala bentuk kekerasan. Kembalilah dia ke alam baka.
5. Hana wak ring purwwa kala, hana maya sakti tar paryyangan, krura kara asyung dangastra lungid, tiksna angamahamah, kadi 2a. trepning danawa, lobha moha murka, de sastra premadheng ngahayu, cinacad sarwwa tatweng atita, ya ta wisirnna, bhi nuruhuta kantep, rinuput nikang kasmalan, umantuk tayeng swarggastana.
6. Pita ta kunang kalanira, mwah ta sira tinuduh de hyang. Anyadma, sinungnugraha sok mahardanareswari, pra sira, ri wkasan, matangnya sinuksma, ring tata kalapa, pinuter, de- ning pdang, wus pinalira bhinresihan, sang pretapaning Tolangkir, tinuduh de hyang Phasupati, malinggih maring Bali rajya.
6. Entah berapa lamanya, kembalilah diperintahkan oleh Tuhan Yang Maha Esa menjelma; diperkenankan menjelma sebagai laki perempuan. Selanjutnya digaibkan dalam wujud buah kelapa, ditutupi segala kejahatannya. Setelah disucikan oleh sang pertapa di Tolangkir (Gunung Agung), diperintahkan oleh Hyang Pasupati menjadi raja di Pulau Bali.
7. Sebagai pusat penyembahan, sebagai ganti penghormatan badannya, menjadi raja Bali, dihabiskan nama Sri Haji Masula Masuli. Kemudian mereka kawin dengan adiknya. Tak terkatakan makmurnya negara itu. Semenjak lahimya, entah telah berapa lama
7. Maka panguluning nagantun, aganti pujastawa ri stulanira, jumneng ratu ring Bali rajya, bhineseka sri haji masula masuli, ther winiwaha pwa sira ring sang ari, tan lingen pwa kreta nikang sanagara, sawijil ira nguni, pira ta kunang kalanira
pangkat bhatara hyang gnijaya, mwang bhatara catur purusa, i parswaning tolangkir, nora waneh pwa pagonitanira
akimya bhatara putrajaya berunding dengan bhatara hyang gnijaya, bersama dengan bhatara catur purusa di puncak gunung tolangkir. Tedak lain yang dirundingkan ialah
matur bhatara kahyangan ing bali, adulur panjayajaya mwang pangalpika, ling ira, sajna paduka bhatara, nimitani ranak paduka bhatara prameswara, dateng umdek jeng bhatara, tan waneh pwa
menjawablah bhatara-bhatara dari bali, didahului dengan menghormat dan menyembah. Jawabnya, paduka bhatara yang bijaksana, sebabnya putra-putra paduka bhatara parameswara datang menghadap paduka bhatara, tiada lain
kumon de bhatara umantuking ghiri mahameru, ayogha smadhi, angisti
dia diperintahkan oleh bhatara mahadewa kembali ke gunung semeru, beryoga semadi
sira bhatara manana ghwru maring dedatoha
bhatara membicarakan hal ini kepada dewa-dewa
tan kampet pradhita aring dhanar dawong
diiringi para yogi
mwah wangsul jawah muwah mareng dermadewata
serta kembalinya mereka kembali kepada dermadewata
ara malih bapu
disatukan pula kakek
wasitablah nira prameswara nira, mahanawang punang batani wasar ring saman sami
parameswara adalah pemimpin segala yang dimuliakan oleh sarjana tersebut
manasa pryabhava yin padamasana ring dewasa nguni, tan citta manusapada manusa tan yakta swara, sakusti tan muwah, mupastawaka pradhanya tan sagusara
hubungan manusia juga berkedudukan berupa dewasa kala, tidak merasa bahwa tubuh manusia pada makhluk hidup, benar-benar suara, karena kelembutan niatnya, tidak ada kesombongan
dharma hottarapasa phari manusyandes gcdresa humaka
menegakkan tanah suci yang ditinggalkan dalam tubuh makhluk
parameswara wasite oney ketwana bintang llwe murwe manca jiwa
bijaksana paramasembhara didambakan semua orang dan makhluk hidup
sura dhanit pravetapura majjana dilarang nyanyian peri pavitrayoga bagya nupika saitalanira dlahang kalpika alpikangnimini de beyate ni yang catur
sura memenuhi keperluan dalam minum yang dilarang bernyanyi pada pertemuan bersumpah demi kehidupan yang sejahtera, kekasihnya merasa bahwa dilupakan cinta dari keberadaan empat jalan
sang puranta sarina
yang hidup
masih pwa munta tuturung kadang nguni
masih semasa hidup
candenglish ampocci metpa ning ulun
setiap pagi air mengalir ke tempat air terjun
adik atas aparakasa dekaki abhari nura
dari atas tempat asal serta memantulkan cahaya yang menginspirasi cahaya bulan
nibheka nitara mangken pangumasa sayoti
padanya dilanjutkan di jalur York
asketi ulata bandala kalukata tandakaksa kalatar ika putra plasa nugalut being
jalan pengungsi di matahari kelihatan tanah terdapat tanda yang baik bahwa kali ini harus terlihat sangat sibuk
Sangat malu anjing itu maka dia minta maaf, tetapi tidak ditanggapi
buka, neda aksamakna, tan tinanggapan
Itulah sebabnya dia kembali pulang
ya hetunyan amwit mulih
tidak putus-putusnya menangis
tansah asuweng tangis
Demikian ceritanya
mangkana pidartanya nimitaning punang asu
asal mulanya anjing makan kotoran manusia
amangan bacin manusa
Karena telah menjadi kenyataan banyaklah manusia di Bali
apan wuswus bhyakta akeh kang manusa ri bali
diperintahkan kepada para dewa dan dewata datang di Bali
akon sang watek dewa deatha, tumurun mareng bali
hunian turut-turun sampai sekarang
turun tumurun, katkeng wartamana juga
kata Sang Hyang Yamadiraja. Menunduk semua para Kingkarabala
nahan ling hyang yamadiraja, tumungkul sahananing kingkarabala
Tidak berani menolak
tan wihang kabajrawisa
agar tidak dimakan
bhinaksa ginlagla
setelah sampai di dunia
wonteneng madhyaloka
ada pesanku sebagai berikut
hana piwkas inghulun
Wahai kamu Kalika dan engkau Kingkarabala semua
udhuh kamu kalika mwang kingkarabala sadaya
Kemudian setelah dewasa, sesudah pantas, merekapun bersuami istri
mangke hana, mangko mawayah, ya la pwa sinung yogga, alaki nama
Sekarang, tegalan padi gaga sudah menjadi
kunang janggala pangagan sampun wus dadi
Karena dewa sangat menaruh belas kasihan
apan dewa daheting asih
Begitulah keadaan sebab para dewa sangat
tan kurangin pangan kenum, ndya dumeh, apan dewa daheting asih
Menunduk semua para Kingkarabala
nahan ling hyang yamadiraja
sambil berpikir-pikir
tumungkul sahananing kingkarabala
kumawruha tumon i sira, ulahing agagawe, wkasan puput kang tawulan, arupa jadma, tan pengan kapengin kang wong
orang datang, ingin tahu atau melihat bagaimana caranya beliau bekerja. Akhimya selesailah arca itu menyerupai manusia. Tidak terkira inginnya orang-orang itu
mangke sampun kawruhakna ri bhatara brahma, hen-ti sukaning hredaya, apan wus kasidaning don, wus mangkana mwah ki-nonaken bhagawan wiswakarma
melihat. Sekarang, setelah diketahui oleh Bhatara Brahma, amatlah senang hati-Nya, sebab telah tercapai tujuan-Nya. Setelah itu, disuruhlah Bagawan Wiswakarma
angurukaken tang manusa angundaginin, didinyan padha anangunaken wawangunan, tar wi-hang pwa sang resi kinon
mengajarkan manusia menjadi tukang kayu. Maksudnya agar mampu membuat bangunan. Tidaklah menolak sang Rsi. Selanjutnya diperken
Tumuli piwruhakna tang manusa, gati nikang ulah, tangeh yan carita polah sang pandya ingajaraken wwong angundaginin, mangko wuwusan sampun pada wruha tang manusa amlasaken karyya, nihan nikang carita
nankannya manusia itu merubah pekerjaan. Lama kalau diceritakan tentang tata cara sang ahli itu mendidik orang untuk menjadi pandai. Sekarang, telah sama-sama mampu manusia memilih dan membedakan pekerjaan. Demikianlah ceritanya
Kuwangako paduka bhatara hyang indra
Dengarkan lagi tentang Paduka Bhatara Hyang Indra
Inutus de hyang para-mesti ghuru, tumurun maring madhyaloka, jumujur maring tampurhyang, kumawruhaken tekang wong balyaga
disuruh oleh Hyang Paramesti Guru turun ke dunia ini, langsung datang di Gunung Tampurhyang memberitahukan orang-orang Baliaga
Tan karuma tawan tan katakneng kadalan, tumuruna uga ring tampurhyang, awesma venda, mangkatta tamaseng nirmala
Tidaklah menolak Hyang Indra disuruh. Segera berangkat menuju Tampurhyang, berdiam di wilayah Sangging Prabangkara, membawa peralatan pahat-memahat (sangging). Tidak diceritakan keadaannya dalam perjalanan
Awakna amardapa hing pta, hyun saksat maring tampurhyang, ring unggwaning tuwed calagi, kang wus pinahayu de bhagawan wiswakarma nguni
Sebab ibarat cepatnya jalan pikiran, tiba-tiba sudah sampai ia di Tampurhyang, dekat pada batang pohon asam yang telah disucikan oleh Bagawan Wiswakarma dahulu
Tumuli ngawruhakna
Setelah sampai
sapiya rupa ning togog
juga diperbaikinya patung itu
dresatsat hyang kamatantra yan kopaman
sehingga menyerupai manusia
Mulangge kepribadingan amardada ringancan agrang-tihnen kuma-
Semakin bagus bentuk patung itu, laksana Hyang Karmatantra kalau diumpamakan
Katimbulan paduka bhatara hyang smara ring martika
Itu sebabnya orang-orang Baliaga keheran-heranan melihat arca itu
[Utan] गै भोज
ibarat menggonçang hati
वधितमइस आई मधयङःильно
seolah-olah tidak sampai hati meninggalkan-nya
Enggakakan tasyo, sama karekran tahan yu kugung anindya
Setelah itu Sang Hyang Indra mengajarkan orang-orang mengerjakan pekerjaan pertukangan
Dikatakan paduka urul tirta
Dikatakan sekarang sudah sanggup orang-orang mengerjakan gas-tugas seperti Prabangkara.
Mungkan teme sang hyang kasuma contradicti paduka hyan
Kemudian, kembalilah Hyang Indra ke alam yang tidak kelihatan
[sumhila] ring pungat rake sinking 10th pangarcin sang helied
niskala), yaitu ke Indraloka.
Caritanena vidyadara mwang sri hanayana ghura modu
Tersebutlah kini tentang widiadara-widiadari yang mutus
Talu kinona bhatara ghuru turun чтоring balyaga
bhatara guru datang bertemu dengan orang-orang Baliaga
mangke pan wus tasaking yoganira
Sekarang karena telah berhasil semadinya
umantuk pwa sira maring bali
kembalilah mereka ke Bali
sang pangempwan
sang Mpu
pangutusira bhatara hyang pasunatha
bhatara hyang pasunatha
umdek bhatara putrajayaing tolangkir
datang menghadap Bhatara Putrajaya di Gunung Tolangkir
lingira, siga manusa,
Wahai kamu manusia,
Kemarilah
Mendekatlah Mpu Dryakah
itu upacarai penapak. Mendekatlah Mpu Dryakah.
menghormati Dang Guru.
Pangutusira Dhang guru ring siranira mpu dewagre dhe Caksura Wicitra
Dang Guru memanggil Mpu Dewagres dan Caksura Wicitra
ini anugrahku terimalah. Moga-moga tidak menemukan halangan.
panugrah kang dadosaken, metengah-tengah. Santhi. Rasa.
hendaknya memanggil Jro Gede.
kajogyane majro gede
Sebarkan juga kepada keturunanmu masing-masing.
pratisentananta sowangsowang
Kemari
merene
itu upacarai penapak.
hulun anapakita.
Mendekatlah Mpu Dryakah.
umedek pwa sang Mpu Dryakah.
Jalannya tidak ada yang menghalangi.
malaku tan pahamngan.
Ramailah suara genta di hadapan api pedupan.
Humung swaraning genta, angarepaken tang kundaghni.
Mengepul asap api itu ke udara disertai kembang harum dan pujaan.
Dumudug kukus nikang kunda tkeng antariksa.
Makin lama makin gelap rasanya.
Rengreng tekang dikwidik.
Datanglah Bhatara Brahma
Sira paduka bhatara brahma
entah dari mana.
saking tan katon.
Beliau lalu memberikan anugerah.
Anugrah sira.
sudah berapa lama Mpu Kamareka bersuami istri dengan permaisurinya Dadari Kuning,
lawas ikang kala, pakurenira mpu kamareka, lawan patninira dadari kuning,
Kemudian hamillah dia.
wkasan garbhini pwa sira,
Kemudian lahir dua orang anak, laki-laki dan perempuan, tampan dan sempuma.
wkasan awtu suta, jalwistri, listwayu pada paripurnna,
Yang laki-laki diberi nama Ki Kayu Cemeng.
kang kakung inaranan ki kayu ireng,
Yang stri inaranan, ni kayu ayu cemeng,
Yang perempuan diberi nama Ni Kayu Ayu Cemeng,
Karena saya telah cukup umur sekarang ada permintaan saya.
pan sampun sdeng ring mangka, ndya hana subha karmmaning wwang,
Anakku Kayu Ireng, tiada lain istrimu, Ki Kayu Ayu Cemeng sebab memang dijodohkan sejak dalam kandungan.
Anakku Kayu Ireng, tan waneh makaswamyanta, ki kayu cemeng juga kurenanta,
Kemudian kawin buncing Ki Kayu Ireng dengan Ki Kayu Ayu Cemeng
tan lingen sararas ireng pakasutan
Datang menghadap Bhatara di Besakih dan juga di Lempuyang.
paduka bhatara ring basukih, mkadi ka lempuyang
README.md exists but content is empty. Use the Edit dataset card button to edit it.
Downloads last month
3
Edit dataset card